Nomarchia

Εξίσου σημαντικά με τα φιλοσοφικά και ηθικά διλήμματα που προκαλούν η τεχνητή νοημοσύνη και, γενικότερα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους και της κοινωνίας (πρβλ. τα Editorials της 3.9.2024 και της 11.10.2024) είναι τα ζητήματα που ανακύπτουν ως προς την...

Στην αυγή του 2025, ο κόσμος συνεχίζει να μεταλλάσσεται γοργά σε κάτι άλλο, μη οικείο, πολλές φορές απερίγραπτο και ενίοτε τρομακτικό. Η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και η ειρήνη εμφανίζονται ολοένα και πιο ευάλωτα, σχεδόν ξεπερασμένα. Πολλοί από τους ηγέτες του...

Τη χρονιά που φεύγει, συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την ελληνική επανεπικύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και 75 χρόνια από την ίδρυση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Εγκλωβισμένες στον κομφορμισμό των επίσημων εορτασμών, οι περισσότερες...

Τα τελευταία χρόνια, η υβριδοποίηση δημόσιου και ιδιωτικού, που υποβαθμίζει καθετί δημόσιο, δεν μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστα τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Έτσι, στο παλαιό καθεστώς της επικουρικής ασφάλισης, η αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης εξυπηρετούσε τον...

Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζεται ο θεσμός της συνταγματικής αναθεώρησης υποδηλώνει την αντίληψη που επικρατεί για την ίδια την κανονιστική αξία του Συντάγματος, διότι ο παραπάνω θεσμός συνδέεται άρρηκτα όχι μόνο με την αυστηρότητα αλλά και με την υπεροχή των...

Ύστερα από κάθε μεγάλη κρίση είναι εύλογο να διαμορφώνεται μια τάση επιστροφής στην κανονικότητα, συχνά όμως γίνεται γρήγορα αντιληπτό ότι τίποτα δεν είναι πια όπως πριν. Ενίοτε, μάλιστα, διαπιστώνεται ότι κανονικότητα είναι πλέον η κρίση. Μετά την υποχώρηση της...

Στη χώρα μας, η συχνή απόκλιση της δικαιοσύνης από το δικαιοκρατικό κεκτημένο δεν οφείλεται μόνο στην εξασθένιση της ανεξαρτησίας της. Συνδέεται επίσης με την κλονισμένη οργανωτική συνοχή των δικαστηρίων και την εξέλιξη των τελευταίων περισσότερο σε αθροίσματα...

Αφού σκότωσαν τον θεό του παλαιού καθεστώτος για να τον αντικαταστήσουν με τον λαό, οι νεωτερικές εξουσίες θέλησαν να ξεμπερδέψουν και με τον τελευταίο, εξορίζοντάς τον από το ζωτικό παρόν τους. Συμμεριζόμενες, κατά βάθος, την κλασσική πεποίθηση των ντεϊστών ότι ο...

Πόσο ανεξάρτητοι είναι, στην πράξη, οι δικαστές; Τελικά, είναι φρουροί του Συντάγματος ή των εκάστοτε κρατούντων; Τα ερωτήματα αυτά τίθενται με όλο και μεγαλύτερη έμφαση στη Χώρα μας, στην οποία είναι γενικευμένη η αίσθηση όχι μόνον ότι φορείς της πολιτικής και της...

Αν και η άσκηση δικαιοδοτικών καθηκόντων αποτελεί έργο θεσμικά επικαθορισμένο από αυστηρές υποχρεώσεις διακριτικότητας, το Σύνταγμα έχει αναγνωρίσει το συνδικαλιστικό δικαίωμα των δικαστών, μέσω των ενώσεών τους (άρθρο 89, παρ. 5). Στο πλαίσιο αυτό, ο νομοθέτης έχει...

Στην Ελλάδα, ο έλεγχος της ουσιαστικής συνταγματικότητας των νόμων από τα δικαστήρια είναι διάχυτος (όλοι οι δικαστές είναι αρμόδιοι να τον ασκήσουν), κατασταλτικός (ο ελεγχόμενος νόμος έχει ήδη τεθεί σε ισχύ), παρεμπίπτων και δηλωτικός (ο δικαστής ελέγχει μία...

Μολονότι το κείμενο του Συντάγματος του 1975 κατοχυρώνει ρητώς μια σειρά επιμέρους επιτακτικών κοινωνικών σκοπών, τη δυνατότητα του Κράτους να αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής αλληλεγγύης και την αρχή του κοινωνικού κράτους...

Ο τρόπος με τον οποίο εξελίχθηκαν, τα τελευταία χρόνια, η αντίληψη για τα θεμελιώδη δικαιώματα και το καθεστώς προστασίας τους αποτελεί προνομιακό πεδίο συνειδητοποίησης και μελέτης της αναβίωσης προνεωτερικών προτύπων που αλλοιώνουν τα κεκτημένα του συνταγματικού...

Ένα από τα πιο σοβαρά συμπτώματα απαξίωσης του Συντάγματος, ιδίως στη Χώρα μας, είναι η παράλειψη ψήφισης των νόμων από τους οποίους εξαρτάται η υλοποίηση συνταγματικών θεσμών. Ο νομοθέτης μπορεί να αδρανοποιεί θεμελιώδεις διατάξεις των οποίων η εφαρμογή προϋποθέτει...

Η Ιστορία είναι διάσπαρτες στιγμές χωρίς προφανείς συνδέσεις. Εμπνέει μεν αναστοχαστικές αφηγήσεις, πλην όμως ειρωνεύεται σκληρά αυτούς που επιχειρούν να την «τελειώσουν», μετατρέποντάς την σε ένα θεολογικό μυθιστόρημα με προδιαγεγραμμένη κατάληξη. Το έκανε με τους...

Στις μέρες μας, η αποτελεσματική άσκηση του θεσμικού ρόλου της δικαστικής εξουσίας, ως εγγυητή της συνταγματικής νομιμότητας και αντιβάρου τόσο της πολιτικής όσο και της ιδιωτικής εξουσίας, απαιτεί την ύπαρξη δικαστών που, εκτός από εχέγγυα ανεξαρτησίας και...

Στον τομέα της ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, η υποχώρηση του δημοσίου συμφέροντος απέναντι στο ιδιωτικό, μέσω της διαρκούς ενίσχυσης των προνομίων των ιδιωτών σε βάρος της υπερέχουσας θέσης των αναθετουσών αρχών, δεν εντοπίζεται μόνο στον νεοπαγή θεσμό των προτύπων...

Στις μέρες μας, η τεχνητή νοημοσύνη διεισδύει ταχύτατα σε σχεδόν όλους τους τομείς της κοινωνικοοικονομικής πρακτικής. Για πολλούς, η τεχνητή νοημοσύνη προάγει έναν νέο Διαφωτισμό, φέρνει καινούργιες ιδέες μέσω της ανάλυσης τεράστιων και πολύπλοκων δεδομένων,...

Πριν από λίγες εβδομάδες, είχαμε επισημάνει ότι η λήψη των αναγκαίων δραστικών μέτρων για την αντιμετώπιση των δυσμενών συνεπειών της ανθρωπογενούς κλιματικής κρίσης προσκρούει στις οικονομικές, πολιτικές και θεσμικές ασυμμετρίες του σημερινού κόσμου (βλ. εδώ, το...

Στη Χώρα μας, το καθεστώς απόδοσης ποινικής ευθύνης στα μέλη της Κυβέρνησης και τους υφυπουργούς είναι περίπλοκο και υβριδικό, καθώς επιχειρεί, μεταξύ άλλων, έναν δύσκολο συνδυασμό νομικών και πολιτικών εκτιμήσεων, αναθέτοντας στην πλειοψηφία της Βουλής την ευθύνη για...

H ποικιλία που εμφανίζουν οι πηγές του διοικητικού δικαίου -και, γενικότερα, του δικαίου- στις μέρες μας απορρέει από την κρίση της κρατικής κυριαρχίας και τους βασικούς μετασχηματισμούς των διαδικασιών παραγωγής του δικαίου: την επάνοδο στη λογική της διαμοιρασμένης...

Η επικράτηση, στις μέρες μας, μιας διεθνούς ρητορικής που υπερτονίζει την ανάγκη επιτάχυνσης της απονομής δικαιοσύνης, ως κρίσιμης παραμέτρου οικονομικής αποδοτικότητας, δεν προάγει μόνο την ιδιωτικοποίηση της δικαστικής εξουσίας μέσω της διεύρυνσης της προσφυγής στη...

Tα αποτελέσματα και οι συνέπειες των πρόσφατων ευρωεκλογών στη Γαλλία επιβεβαίωσαν, με παραδειγματικό τρόπο, ότι, σήμερα, το μείζον πολιτικό ζήτημα, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι εάν υπάρχει περιθώριο αποτελεσματικής αντίδρασης των αριστερών και...

Στις μέρες μας, η ακαδημαϊκή ελευθερία δοκιμάζεται όχι μόνο από άμεσες ή έμμεσες παρεμβάσεις της κρατικής εξουσίας στην αυτοδιοίκηση των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, αλλά και -προεχόντως- από το γεγονός ότι, ολοένα και περισσότερο, τα τελευταία ελέγχονται από...

Στη Χώρα μας, αλλά και διεθνώς, η προστασία του περιβάλλοντος, μολονότι έχει περιβληθεί με το σύνολο σχεδόν των θεμελιωδών νομικών εγγυήσεων, τείνει να καταλήξει σε ένα γενικό αλλά ασαφές αίτημα που λειτουργεί συχνά ως νομιμοποιητικό άλλοθι κάθε κυρίαρχης οικονομικής...

Λίγες μέρες πριν από τη διεξαγωγή των ευρωεκλογών σε μια χρονιά που η Γ΄  Ελληνική Δημοκρατία συμπληρώνει πενήντα χρόνια ζωής, είναι χρήσιμος ο αναστοχασμός πάνω στη μεγάλη εικόνα της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της συμμετοχής της Χώρας μας στη διαδικασία...

Ο όρος νομικός ρεαλισμός υποδηλώνει ένα ευρύτατο σύνολο ποικίλων αντιφορμαλιστικών θεωριών που αμφισβητούν τον ακραιφνώς δεοντολογικό χαρακτήρα του δικαίου και δίνουν μικρότερη ή μεγαλύτερη έμφαση στη ζώσα πραγματικότητά του. Οι ρεαλιστικές προσεγγίσεις κυμαίνονται...

Οι σοβαροί προβληματισμοί γύρω από την απορρύθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης που επέρχεται, μετά την ψήφιση του Ν. 5094/2024, λόγω της δυνατότητας λειτουργίας στη Χώρα μας μη κρατικών πανεπιστημίων, δεν συνδέονται μόνο με την ανάγκη υπεράσπισης του δημόσιου χαρακτήρα...

Στις μέρες μας, η νομική επιστήμη μοιάζει να είναι, σε μεγάλο βαθμό, εγκλωβισμένη σε έναν στείρο θετικισμό, ο οποίος, στο όνομα της αξιολογικής ουδετερότητας, την αφυδατώνει και την μετατρέπει σε εργαλείο της εκάστοτε εξουσίας. Η εκ νέου εξοικείωση κάθε νομικού...

Στον νεωτερικό συνταγματισμό, η δικαστική εξουσία, κερδίζοντας την ανεξαρτησία της από τη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία, εξελίχθηκε όχι μόνο σε παράγοντα νομιμοποίησης της κρατικής κυριαρχίας, αλλά και σε βασική συνιστώσα του Κράτους Δικαίου, διασφαλίζοντας,...

Στον νεωτερικό συνταγματισμό η οργάνωση των δημοσίων εξουσιών συνδέθηκε τόσο άρρηκτα με την, άγνωστη στους ανθρώπους του Μεσαίωνα, αρχή της διάκρισης των εξουσιών, ώστε Σύνταγμα και διάκριση των εξουσιών ταυτίστηκαν. Η θεμελιώδης αυτή οργανωτική αρχή μπορεί να μην...

Στη Χώρα μας, είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς σήμερα για το Κράτος Δικαίου χωρίς να αναφερθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ίσως τον πλέον νεωτερικό και αξιόπιστο θεσμό του ελληνικού κράτους. Στη Μεταπολίτευση, αφού πέρασε τις δικές του Trente Glorieuses συμβολής...

Οι πολυάριθμες και ποικιλόμορφες ανεξάρτητες αρχές αποτελούν έναν αμφιλεγόμενο θεσμό, στο μέτρο που εμφανίζονται και λειτουργούν τόσο ως εγγύηση τήρησης του Κράτους Δικαίου όσο και ως παράγοντας απορρύθμισής του. Απ’ τη μία, αποτελούν σημαντικά αντιπλειοψηφικά θεσμικά...

Κάθε επιστημονικός κλάδος διακατέχεται τουλάχιστον από αμηχανία όταν επιχειρεί να ορίσει το γνωστικό του αντικείμενο και διαπιστώνει ότι η δυναμική της πραγματικότητας κλονίζει μια σειρά από βεβαιότητες. Με την αμηχανία αυτή έχει, σε μεγάλο βαθμό, συμφιλιωθεί η...

Ο κλονισμός των δικαιοκρατικών εγγυήσεων στη Χώρα μας και, γενικότερα, στην Ευρώπη συνδέεται άρρηκτα με την αντίληψη που κυριαρχεί για την ίδια την έννοια του Κράτους Δικαίου και για τον τρόπο αξιολόγησης του σεβασμού του. Το τελευταίο συρρικνώνεται και τυποποιείται,...

Μια νέα θεσμική έννοια μοιάζει να διαμορφώνεται, τα τελευταία χρόνια, στο δημόσιο δίκαιο. Πρόκειται για την έννοια του πολιτικού ανταγωνισμού, η οποία επιδιώκει να συναιρέσει τους επιμέρους προβληματισμούς ως προς τη ρύθμιση του ανοίγματος και της ορθής λειτουργίας...

Η επιστήμη δεν μπορεί να αυτονομηθεί απόλυτα από την πολιτική. Η προβολή της αντίθετης θέσης είναι συχνά ανειλικρινής. Ο Α. Μάνεσης σημείωνε ότι δεν σπανίζει ανάμεσα στους επιστήμονες ο τύπος του τεχνοκράτη που «εμφανίζεται σαν ο κατεξοχήν “απολιτικός”» αλλά «είναι...

Στις μέρες μας, η υβριδοποίηση δημόσιου και ιδιωτικού, που υποβαθμίζει καθετί δημόσιο, επεκτείνεται διαρκώς σε διάφορα πεδία εντός και εκτός του δικαίου. Οι εθνικοί, οι ευρωπαϊκοί και οι διεθνείς κανόνες δικαίου εργαλειοποιούνται προς όφελος μιας οικονομικής...

Η επιστήμη δεν προκαλεί ούτε διορθώνει μόνη της τα λάθη του κόσμου. Έχει όμως τον τρόπο της να συμβάλλει σημαντικά και στα δύο, χάνοντας ή σώζοντας παράλληλα τον εαυτό της: να λέει τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Και το να δίνεις όνομα στα πράγματα είναι σαν να τα...

Η επιστημονική συζήτηση στη Νομαρχία ξεκινά, καθώς η επικαιρότητα βρίσκει τη Χώρα μας υπόλογη στην Ευρώπη για παραβιάσεις των αρχών του Κράτους Δικαίου. Στις 7 Φεβρουαρίου 2024, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε, σε βάρος της Ελλάδας, ψήφισμα στο οποίο, μεταξύ άλλων,...