Ο Ισπανός δραματουργός J. Benavente έλεγε ότι «ο εχθρός αρχίζει να είναι τρομακτικός όταν αρχίζει να έχει δίκιο». Το ίδιο μπορεί να ισχύει και για τους εχθρούς της δημοκρατίας, ιδίως όταν εμφανίζονται σαν φίλοι της.
Στη Γερμανία του Μεσοπολέμου, η επίκληση των αρχών της συνταγματικής δημοκρατίας από τους ορκισμένους εχθρούς της ήταν συχνά ορθή αλλά καταχρηστική, διότι ήταν δεδηλωμένη η πρόθεσή τους να την καταλύσουν με τα δικά της μέσα. Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 1932, o H. Göring άσκησε δριμεία κριτική κατά ενός διατάγματος με το οποίο ο Πρόεδρος P. von Hindenburg θέλησε να διαλύσει τη γερμανική Βουλή. Ο διαβόητος ναζί, τότε Πρόεδρος του Reichstag, επικαλέστηκε το επιχείρημα ότι το περιεχόμενο της συγκεκριμένης πράξης του Präsidialregime αλλοίωνε το πνεύμα του Συντάγματος της Βαϊμάρης, καθώς απαξίωνε τον θεσμό των πολιτικών κομμάτων και, ως εκ τούτου, αποστερούσε από τον γερμανικό λαό τη δυνατότητα να εκφράσει την πολιτική του βούληση δια των εκλεγμένων αντιπροσώπων του.
Πριν από δύο εβδομάδες, στη Διάσκεψη του Μονάχου, ο νέος Αντιπρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (ΗΠΑ), J. D. Vance, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στην ακύρωση από το Συνταγματικό Δικαστήριο (Curtea Constituțională) της Ρουμανίας του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών της 24ης Νοεμβρίου 2024, στον οποίο είχε έρθει πρώτος ο ακροδεξιός και φιλορώσος υποψήφιος C. Georgescu. Ο Αμερικανός αντιπρόεδρος είπε ότι αυτή η ακύρωση έγινε «με βάση τις σαθρές υποψίες μιας υπηρεσίας πληροφοριών και την τεράστια πίεση των γειτόνων της [Ρουμανίας]». Επέκρινε δε τους Ευρωπαίους, επισημαίνοντας ότι, αντίθετα με ό,τι έκαναν δεκτό οι Ρουμάνοι συνταγματικοί δικαστές, η δημοκρατία δεν μπορεί να καταστραφεί με ψηφιακή διαφήμιση ενός υποψηφίου από μια ξένη χώρα. «Αν το πιστεύετε αυτό», τόνισε, «τότε η δημοκρατία σας δεν ήταν πολύ ισχυρή από την αρχή». Έκανε επίσης λόγο για επιπόλαιες δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων, σημειώνοντας τα εξής: «Εδώ και χρόνια, μας λένε ότι όλα όσα χρηματοδοτούμε και υποστηρίζουμε είναι στο όνομα των κοινών δημοκρατικών αξιών μας […] αλλά, όταν βλέπουμε ευρωπαϊκά δικαστήρια να ακυρώνουν εκλογές και ανώτερους αξιωματούχους να απειλούν να ακυρώσουν άλλες, οφείλουμε να αναρωτηθούμε αν κρατάμε τους εαυτούς μας σε κατάλληλα υψηλά στάνταρ». Λίγες μέρες αργότερα, αναρτώντας στο «Χ» την είδηση ότι ο Μ. Enache, Πρόεδρος του Curtea Constituțională, δήλωσε την επιμονή του να τηρηθεί ο νόμος, απορρίπτοντας τις εικαζόμενες πιέσεις των ΗΠΑ να επιτραπεί στον C. Georgescu να είναι πάλι υποψήφιος στις επερχόμενες εκλογές του Μαΐου, ο E. Musk, ο οποίος παρεμβαίνει απροκάλυπτα στην πολιτική ζωή ευρωπαϊκών χωρών για να υπερασπίσει ακροδεξιούς πολιτικούς, σχολίασε: «Αυτός ο τύπος είναι τύραννος, όχι δικαστής». Χθες, ο C. Georgescu συνελήφθη από την αστυνομία, κατηγορούμενος, εκτός των άλλων, για υποκίνηση σε αντισυνταγματικές ενέργειες.
Από τον Μεσοπόλεμο ως τις μέρες μας, στις υπαρκτές φιλελεύθερες δημοκρατίες ανακύπτει διαρκώς το δίλημμα αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζονται οι εχθροί τους, ιδίως όταν οι τελευταίοι δεν επιδιώκουν να τις ανατρέψουν βίαια αλλά αποδέχονται καταρχήν να συμμετάσχουν στο δημοκρατικό πολιτικό παιχνίδι σύμφωνα με τους ισχύοντες συνταγματικούς κανόνες. Από τη μία, οι θιασώτες της «μαχητικής δημοκρατίας» -ενός όρου που εισήγαγε ο K. Loewenstein- θεωρούν ότι, ακόμη και αν υποχρεωθεί να κάνει εκπτώσεις στις αρχές της, μπροστά στους εχθρούς της η δημοκρατία δεν πρέπει να αναλίσκεται σε αυτοκριτικές αλλά να επιστρατεύει όλους τους δυνατούς μηχανισμούς ώστε να αποτραπεί ο κίνδυνος οι θεσμοί της να κλονιστούν από τυχόν καταχρηστική άσκηση των ίδιων των συνταγματικών δικαιωμάτων. Από την άλλη, οι ασυμβίβαστοι υπερασπιστές της δημοκρατίας, αρνούμενοι να δεχτούν ότι η τελευταία μπορεί να επιβιώσει κάνοντας εκπτώσεις, ακολουθούν την προτροπή του H. Kelsen: «Πρέπει κανείς να παραμείνει πιστός στη σημαία του, ακόμα και όταν το πλοίο βουλιάζει˙ και μπορεί να πάρει μαζί του στον βυθό μόνο την ελπίδα ότι το ιδεώδες της ελευθερίας είναι ακατάλυτο και ότι, όσο πιο βαθιά βυθιστεί, με τόσο μεγαλύτερο πάθος θα αναβιώσει και πάλι».
Η απάντηση στο παραπάνω δίλημμα δεν είναι διόλου εύκολη, προεχόντως διότι η δημοκρατία δεν απειλείται πάντα από ευδιάκριτους εχθρούς των οποίων η ανειλικρίνεια γίνεται αμέσως αντιληπτή όταν παριστάνουν πως ακολουθούν τους κανόνες της. Απειλείται και από όσους την αλλοιώνουν, ενώ δεν αμφισβήτησαν ποτέ ευθέως τις αξίες της ή εμφανίζονταν ακόμη και σαν ένθερμοι υποστηρικτές της. Η δημοκρατία είναι εν δυνάμει διαρκώς απειλούμενη, τόσο από τους εχθρούς όσο και από τους φίλους της. Αυτές τις μέρες, τούτο γίνεται εύκολα αντιληπτό, για μία ακόμη φορά στην Ευρώπη, καθώς οι εχθροί της δημοκρατίας σκοτώνουν τον λαό της Ουκρανίας για να κερδίσουν το έδαφός της, ενώ όλοι όσοι διεκδικούν τον τίτλο του παραδοσιακού φίλου της δημοκρατίας ανταγωνίζονται ποιος θα εκβιάσει πιο αποτελεσματικά τον παραπάνω λαό για να κερδίσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα από το υπέδαφος της ίδιας χώρας.
«Ο θεός να με φυλάει από τους φίλους μου. Από τους εχθρούς μου ξέρω να φυλάγομαι μόνος μου», έλεγε ο O. von Bismarck. Σε ό,τι αφορά, όμως, την προάσπιση της δημοκρατίας, καλύτερα να μην περιμένουμε βοήθεια από κανέναν θεό και να μαχόμαστε διαρκώς εμείς οι ίδιοι. Αληθινή και αποτελεσματικά μαχητική δεν είναι η δημοκρατία των πολιτικά αδιάφορων ατόμων, τα οποία ζουν στη ναρκισσιστική ευδαιμονία των δικαιωμάτων τους και της επιδίωξης κάποιου βραχυπρόθεσμου κέρδους και, όταν εμφανίζονται οι εχθροί της δημοκρατίας, αποζητούν από τις κρατικές εξουσίες να τους προστατεύσουν με κάθε τρόπο, ακόμη και παραβιάζοντας τις ίδιες τις δημοκρατικές αρχές. Αυτή είναι ήδη μια φθίνουσα δημοκρατία. Αληθινά μαχητική και βιώσιμη είναι η δημοκρατία των πολιτών που, δείχνοντας την «αφοσίωσή» τους σε αυτήν, υπερασπίζονται καθημερινά τα δικαιώματά τους, τηρώντας τις υποχρεώσεις τους και ελέγχοντας αυστηρά κάθε δημόσια ή ιδιωτική εξουσία, ώστε να μην αποκτήσουν ποτέ δύναμη ούτε οι εχθροί της δημοκρατίας ούτε οι ψευδεπίγραφοι φίλοι της.
Στην εμπεριστατωμένη μελέτη του σχετικά με τη δικαστική ακύρωση του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών στη Ρουμανία, ο Γεώργιος Καράντζιος εξετάζει διεξοδικά τόσο τις επιμέρους σκέψεις της σχετικής απόφασης του Curtea Constituțională όσο και την εν γένει πολιτειακή της διάσταση. Εντοπίζοντας μια σειρά ασυνεπειών ως προς την επαρκή θεμελίωση της αρμοδιότητας αυτεπάγγελτου δικαστικού ελέγχου, το χρονικό σημείο έκδοσης της παραπάνω απόφασης, τις ελλειπτικές επιμέρους αιτιολογίες της και την έμμεση πλην σαφή υπόνοια του όλου σκεπτικού της ότι η προεκλογική εμφάνιση του C. Georgescu ήταν εκ των προτέρων επικίνδυνη για την Πολιτεία, o συγγραφέας καταλήγει στην εκτίμηση ότι πρόκειται για μια «πύρρειο» νίκη της μαχητικής δημοκρατίας. Η δικαστική ακύρωση όχι απλώς μιας υποψηφιότητας αλλά της εκπεφρασμένης λαϊκής βούλησης, ενώ φτάνει να κλονίσει τον διαλεκτικό και ενοποιητικό χαρακτήρα του δημοκρατικού πολιτεύματος, περιχαρακώνοντας ως επικίνδυνο όχι μόνον έναν υποψήφιο αλλά ένα σημαντικό τμήμα του εκλογικού σώματος, παραμένει μια προσωρινή απομόνωση του «εχθρού» που δεν εμποδίζει, από μόνη της, τη μελλοντική (και ίσως δριμύτερη) επανεμφάνισή του. Ταυτόχρονα, συμπληρώνει ο συγγραφέας, η παραπάνω ακύρωση είναι μακροπρόθεσμα επικίνδυνη, καθώς εγγράφει ένα συνταγματικό προηγούμενο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον σε βάρος οποιωνδήποτε μη αρεστών εκλογικών αποτελεσμάτων. Ανεξάρτητα από το εάν η συγκεκριμένη δικαστική απόφαση είναι αποτέλεσμα ακτιβισμού ή αυθαιρεσίας, η επίκλησή της από μια άλλη πλειοψηφία του ίδιου Συνταγματικού Δικαστηρίου μπορεί να οδηγήσει στον εξοβελισμό όσων μέχρι πρότινος λογίζονταν «φίλοι» της δημοκρατίας.