Πριν από λίγες εβδομάδες, είχαμε επισημάνει ότι η λήψη των αναγκαίων δραστικών μέτρων για την αντιμετώπιση των δυσμενών συνεπειών της ανθρωπογενούς κλιματικής κρίσης προσκρούει στις οικονομικές, πολιτικές και θεσμικές ασυμμετρίες του σημερινού κόσμου (βλ. εδώ, το Editorial της 12ης Ιουνίου 2024). Ορισμένες από τις ασυμμετρίες αυτές έγιναν αισθητές λίγες μέρες αργότερα, στις 27 Ιουνίου 2024, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρατόμ κοινοποίησαν γραπτώς την πρόθεσή τους να αποχωρήσουν από τη Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας. Η Συνθήκη αυτή αποτυπώνει τις προσπάθειες, που έγιναν τη δεκαετία του ’90, να ενισχυθεί η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης και να ενθαρρυνθούν οι ενεργειακές επενδύσεις μεταξύ Δυτικής Ευρώπης και πρώην σοβιετικών οικονομιών.
Η παραπάνω απόφαση αποχώρησης, που είχε εγκριθεί τον προηγούμενο Μάιο από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σφράγισε την αδυναμία της Συνθήκης για τον Χάρτη Ενέργειας να προσαρμοστεί με τα σύγχρονα πρότυπα προστασίας των επενδύσεων και τις διεθνείς δεσμεύσεις για το κλίμα. Η αποτυχία των διαπραγματεύσεων κατέδειξε ότι δεν είχαν όλα τα συμβαλλόμενα μέρη κοινούς στόχους και φιλοδοξίες σχετικά με την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, τη διατήρηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε ασφαλή επίπεδα και τη στήριξη της πράσινης μετάβασης. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα, εκτός των άλλων, οι διατάξεις της Συνθήκης να επιφυλάσσουν, ακόμη και σήμερα, μια αμφιλεγόμενη προστασία για τις επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα που δεν συνάδει ούτε με τη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή ούτε με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Την ίδια στιγμή, η παραπάνω απόφαση αποχώρησης ανέδειξε ότι, στις μεικτές συμβάσεις που συνάπτουν η Ένωση και τα κράτη μέλη της με άλλα υποκείμενα του διεθνούς δικαίου, ανακύπτουν σημαντικές δυσκολίες τόσο κατά τις διαδικασίες διαπραγμάτευσης, σύναψης ή αποχώρησης όσο και κατά την εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεων. Στις δυσκολίες δε αυτές συγκαταλέγεται, ιδίως, η οριοθέτηση του καθήκοντος ειλικρινούς συνεργασίας μεταξύ των ενωσιακών και των εθνικών αρχών, το οποίο εμφανίζει μια σύνθετη και μεταβλητή γεωμετρία που αντανακλά τις οικονομικές, πολιτικές και θεσμικές ασυμμετρίες που χαρακτηρίζουν, στις μέρες μας, τόσο τις εσωτερικές όσο και τις διεθνείς σχέσεις της Ένωσης και των κρατών μελών της.
Η Μαρία Σαπαρδάνη πραγματεύεται διεξοδικά όλα τα παραπάνω, αναλύοντας τα χαρακτηριστικά της Συνθήκης για τον Χάρτη Ενέργειας και εξηγώντας την αποτυχία των προσπαθειών ευθυγράμμισής της με τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης. Η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η συντονισμένη έξοδος της Ένωσης και των κρατών μελών της από τη Συνθήκη είναι η πιο ενδεδειγμένη και αξιόπιστη επιλογή από θεσμική και πολιτική άποψη. Παράλληλα, αποτελεί την ασφαλέστερη και απλούστερη νομική οδό για την άρση του αδιεξόδου που δημιουργήθηκε από το γεγονός ότι, μετά την αποτυχία εκσυγχρονισμού της Συνθήκης, τυχόν παραμονή σε αυτή θα σήμαινε αυτόματα παράβαση των υποχρεώσεων που απορρέουν από το ενωσιακό δίκαιο.
Σας ευχόμαστε ευχάριστες καλοκαιρινές διακοπές και θα επανέλθουμε με νέες δημοσιεύσεις μετά τις 2 Σεπτεμβρίου 2024.